Acimi -1989-

Acimi

Leqrun i-iεeddan εeddan
Mazal wiyaÑ deffir-sen
Ur neêri d acu i n-ğğan
Ur neêri d acu ara d-ğğen
Ahat s wayen yellan
An-nefhem acu i daγ-yuγen
Ahat ajenwi i γ-yezlan
D netta ara daγ-d-issekren

Win i γ-d-yusan
Yewwi-d Rebbi-s d amεiwen
Anga i daγ-d-ufan
I γ-ğğan wid iruàen
Kemmlen i d-yeggwran
Ula d Rebbi d ayla-nsen
Acimi ? acimi ? acimi ?

Tafat tefrari
Mkul lğiha tecreq
Ccedda tefsi
Γef-wid inudan làeqq
Yiwen ur daγ-d-inni
Ma a d-tas nnuba an-nenéeq
Acimi ? acimi ? acimi ?

Yiwen ma yefreγ
Awi-d kan ad yili nsen
A t-rren a d-yeffeγ
D lemxeyyer gar-asen
Win yeccÑen γur-neγ
Kettren-d γer-s ijenwiyen
Acimi ? acimi ? acimi ?

Nuγal d aεdawen
Nettemcerrag gar-aneγ
Win i d-iruàen
Ireffed iman-is yes-neγ
Γer leğnas-iÑen
Mechuret lefhama-nneγ
Acimi ? acimi ? acimi ?

S kra nezmer i ccwal
Mi-ilaq ur s-nezmir ara
Mi d-iwet uàemmal
A γ-d-iğğ nendeh mi-iεedda
γeF tgwecrar nuγal
Zdat welγem di çåeàra
Acimi ? acimi ? acimi ?

Neåεeb i tikli
Tikli-nneγ ur tt-nefhim ara
Neåεeb i tdukli
Ur nettemyeεqal ara
Γas akken ur neγli
Leqrun ur γ-zmiren ara
Acimi ? acimi ? acimi ?

Ayen ilhan ma nneγ
A t-ig Rebbi d lemxeyyer
A d-tekk seg-neγ
An-nezwir γer-s a t-neàqer
Fell-as a tt-nesbeγ
Mebla ameyyez d uciwer
Acimi ? acimi ? acimi ?

S lmux d yiles
Nezmer an-nÑebber γef lqum
Yiwen ur γ-tt-itekkes
Nezmer i-uberrez n-lehmum
A wi iččan times
çaààa di zzehr-nneγ amcum
Acimi ? acimi ? acimi ?

Afennan

D acu i d-yeggwran di tcacit
D aqerru yeğğa wallaγ
D acu i γ-d-teğğa tfenéazit
D lexyal-is ad yes-s nennaγ
D acu i γ-d-teğğa tnaålit
D isem-is, deg yimi nettawi-t
Udem-is a medden iεreq-aγ

Ay asmi yid-neγ teÑra
Am tejlibt izamaren
Kkren-d akkw sya w sya
âman skud mlalen
Yekcem wuccen di ttnaåfa
Mkul yiwen anda yerra
Ur ksan ur d-uγalen

A win yeznuzuyen urfan
Ur daγ-d-ttadded γef-wemnar
Neεya deg-uberrez n-wussan
Ur daγ-nettağğa lxetyar
Neεya di twakksa usennan
I daγ-yettrağun ssan
Deg-webrid yurğan aÑar

Ma yeččur-d wul-ik
Lli-yas tawwurt
S yimi d lexyuÑ-ik
Ad thuzzeÑ tamurt
Skud igenni
Yeàwağ yakkw itran
Akken akkw lγaci
I àwağen afennan

Γas wi k-iluqben
TekkiÑ-d nnig-es
Γas deg-k ma heddÂen
Γas yecceÑ yiles
Wid i k-iàemmlen
Wid i k-ifehmen
TekkiÑ-d seg-sen
Yiwen ur k-iεeffes

TeêriÑ lbaéel
TerriÑ-t d nnehtat
Di nnehta ikemmel
Kul yiwen yesla-t
TεerraÑ-t yemsel
Kul yiwen iwala-t
TecniÑ-t i laåel
Yezzi-d γer-s inγa-t

TesliÑ i yimeééi
N-win yennumen lhemm
TrefdeÑ s teγri
Yesla-d yessusem
S kra n-wi ur nezhi
Zzher wer t-isεi
Deg-k yegguni
SiweÑ-as-d asirem

TwalaÑ zzin
TerriÑ-t d asefru
D kečč i γ-d-ismektin
Ayen akkw ntettu
TekkseÑ timedlin
γef-wayen i daγ-wwin
Kul mi ara t-sexsin
Γur-k i d-yettnulfu

Ccna

A wi ijguglen deg-wussan
An-nεawed ayen iÑran
Kul ass ad yesεu lkar-is
Zgan qqaren I lukan !
Wigad yestufan
Zzman ikemmel abrid-is
S kra n-wayen akkw iεeddan
S tirgett yerγan
Deg-neγ yeğğa-d amur-is

Bγiγ ad xedmeγ ccna
Ad cnuγ a d-nemmekti
Kkren-d γer-i mkul lğiha
Nnan-iyi-d Iwumi
Ayen akken i d-yefda leγla
Mi t-terram yenza s rrxa
Wi ara d-inebbhen acimi
Deg-waluÑ tenwiÑ nnåib
Melmi ara åeggmen wussan
Tebεed tefsut-ik, ay aàbib

Bγiγ ad xedmeγ ccna
Ad cnuγ γef zzman yecbek
Kkren-d γer-i mkul lğiha
Nnan-iyi-d mačči inek
Ur cennu γef zzman-nneγ
Nefda-t-id s yidammen-nneγ
Nqewwel-it-id a t-neslek
Deg-waluÑ tenwiÑ nnåib
Melmi ara åeggmen wussan
Tebεed tefsut-ik, ay aàbib

Bγiγ ad xedmeγ ccna
Ad cnuγ γef-wayen iεeddan
Kkren-d γer-i mkul lğiha
Nnan-iyi-d Wi k-ilan
Ayen iεeddan wer k-iwwiÑ
Ur k-issin ur tettikkiÑ
D nekwni i-yextar d imawlan
Deg-waluÑ tenwiÑ nnåib
Melmi ara åeggmen wussan
Tebεed tefsut-ik, ay aàbib

Bγiγ ad xedmeγ ccna
Ad steqsiγ d acu-yi
Kkren-d γer-i mkul lğiha
Nnan Lewğab γur nekwni
A k-nfeååel ansi d-tekkiÑ
A k-nessels d acu telliÑ
çåenf i nebγa a k-yawi
Deg-waluÑ tenwiÑ nnåib
Melmi ara åeggmen wussan
Tebεed tefsut-ik, ay aàbib

Bγiγ ad xedmeγ ccna
Ad cnuγ acàal telham
Kkren-d γer-i mkul lğiha
Semman-i bab n-lewqam
TezziÑ-d γer wid ifehmen
TufiÑ-d abrid ilaqen
Nekwni yid-k an-nemsefham
Deg-waluÑ tenwiÑ nnåib
Melmi ara åeggmen wussan
Tebεed tefsut-ik, ay aàbib

Bγiγ ad xedmeγ ccna
Γef-wayen i d-yeğğa wulac
Kkren-d γer-i mkul lğiha
Nnan Leεqel-ik iÑac
Zziγ s tié γer deffir
Éeqleγ wer d-iggwri wuffir
Mi êriγ ilem yestewàac
Deg-waluÑ tenwiÑ nnåib
Melmi ara åeggmen wussan
Tebεed tefsut-ik, ay aàbib

Lukan

Ma teγliÑ medden akkw inek
Ma trebàeÑ àedd wer k-issin
Akka i dak-d-iban lqum
Ad tseggem ddunit yes-k
Lukan am kečč ttilin
A s-nekkes nnuba i wemcum

I telhiÑ amarezg-ik
Lukan am kečč ttilin
çåber d-ittbanen γef-wudem-ik
Yettak lğehd i-umuÑin
Lxir i-yezreε ufus-ik
Medden yakkw seg-s ttawin

Ddunit mi ara theddreÑ fell-as
Tban-d d ağuğğeg n-wussan
Lmut mi ara theddreÑ fell-as
Tban-d d inig ameqqran
Id dgi kul wa ad yaf ayla-s
Yakkw d zzhu mebγir lawan

Ma nesteqsa-k γef usirem
Nettaf-it-id ar γur-k
Ma nesteqsa-k γef lhemm
Nettaf-as-d ddwa yes-k
Tamurt-ik ur tesεi isem
Kul tamurt amzun-inek

Ur tqebbleÑ tiseγlit
Ulac êêerb i wul-ik
Neγ lxilaf di tnaålit
Ama yecbeà neγ berrik
Γur-k yemma-k d ddunit
Lεibad-is d atmaten-ik

Nesteqsa-t γef ddin-is
An-neddu yid-s a t-netbaε
An-nêer amek i-iga yisem-is
Isem-is nnbi s yettêalla
Mi nettrağu lewğab-is
Yezzi akin udem-is yeÑsa

Tiyita

Mlet-aγ a widen yessnen
Ma ilaq an-nebnu γef rrmel
Tameslayt deg-yilsawen
Ma ilaq a tt-neğğ a γ-terwel
A d-yaf win ara d-ilalen
çåeàà i wakken ad ikemmel
Mačči d nekwni ara tt-ifakken
Acàal yettÑul lebni n-laåel

D leqrun mačči d kra
I tt-εussen ammer ad texsi
Alamri i γ-tewweÑ ass-a
Tergit gar-aneγ i d-teγli
Kul wa d asγar i s-d-irna
Iεawen-itt yes-s a d-teflali
Isγaren-nni ad gen taffa
Ajajià deg yigenni ad yali

Anwa ara ibeddlen tikli-s
Alamma ibeddel laåel
Anwa ara yettun isem-is
S lebγi-s ard a t-yeγÑel
Ma iqbel a t-iwet ufus-is
Ad ihudd ddunit-is
Γas d aêekka ad deg-s yenéel
Anwa ara yezzenzen axxam-is
Arraw-is d watmaten-is
Meyyzet kan sεut leεqel

Sεeddit-t di lmizan
Weznet steqsit rğut
S imir tinim-d ayen illan
Mayella ixreb-as ååut
Γas akka ifadden-is εyan
Yettàaz-itt-id wayen iÑran
ëret ul-is mazal yemmut
Yeêra d acu i t-iàuzan
A wi ur nefhim mmekti-d kan
Taqsié n-wezduz di teylut

Acàal n-widak yecnan
Kula wa amek issexdem aqerru-s
Yak d lεibad ay llan
Kul wa da izad da ixuå
A wid yeééfen imegran
Γas tgezmem ğğet iêuran
Ma ulac kra ara tnedmem drus
Ttmektit-d d Sliman
Acaqur d ttejra i s-yennan:
ëriγ ansi d-tuγeÑ afus

Γas mayella ad agwadeγ
Mi d-tella ssebba a tt-nekkes
Si mkul lğiha ttewteγ
Ayen ufiγ ad wteγ yes-s
Muqleγ s anida ara rreγ
Deffir i lebàer selleγ
Zdat aεdaw yessuqes
A èariq a k-n-siwleγ
Lbabur i deg ara rewleγ

Wi d-iruàen

Anwa i d abrid ay uàric
Anwa i d abrid ay uàdiq
Ma s leàdaqa a d-yas weàric
Ma s leàraca a d-taγeÑ aàriq
Anwa i d abrid ay ungif
Anwa i d abrid a neyya
çber neγ azzel kfikif
Di tnac a n-teğğeÑ meyya
Akka i tÑerru d wi k-yecban
ëêaden-ak ggaren awren
At lbarud wi ten-ilan
D acu i dasen-d-iqqimen

Wali kan wi d-iruàen
Wi d-ikkaten di tewwurt

Muqel kan wi d-iruàen
Yak allen-iw ğğant-iyi
Aha a tamγart qabel-iten
Kemm meqqar mazal iêri
Fkiγ iêri-w d lweεda
I wakken ad walin wiyaÑ
Ar ass-agi aql-aγ kan da
La ntett aγrum d asemmaÑ
D acu i la taqqareÑ akka
Ahat wwÑen-d yeàbiben
Acuγer ara-y-rğun ass-a
Lukan di mazal-iten
Tagwecrirt lemmer tåeààa
Ahat ad aγ-d-ttasen
Asmi ur d-iggwri deg-neγ nnfaε
Ula d abrid yettu-ten

D acu i la d-teqqareÑ akka
Ahat d irfiqen n-lğihad
Widen ruàen di lfetna
Wissen yiwen ma yeggwra-d
Γas ma yella wi d-yeqqimen
Ur yezmir a d-yas γur-i
Lğehd ara t-id-yessiwÑen
Ur das-t-id-yeğğa urumi

D acu i la d-teqqareÑ akka
Ma d ééamen i d-iruàen
Ur yelli lexbar yelha
Ma d win ara daγ-d-isiwlen
Win ur t-iqebbel leεqel
D yir lexbar i-yessugut
Rran-t amzun d iàiqel
Issawalen i gma-s γer-lmut

Éawed-d kan d acu i d-tenniÑ
Ma d gma ara d-yesteqsin
Asmi d-yenna làeqq tecfiÑ
Ass-enn γer-làebs i t-wwin
Ur yezmir a d-yas γur-neγ
Ur nezmir an-nruà γur-s
Ar ass-agi ahat cukkeγ
Ur yeεqil aεdaw-ines

Amek γer-lgirra-nniÑen
Ara yi-d-siwlen ad ffγeγ
Yak teêriÑ aεdawen ffγen
Anwa akka i d axåim-nneγ
Wid itetten aksum-nsen
Awer d-xelqen seg-neγ
Awer daγ-d-yaf wass-enn
I deg ara nennaγ gar-aneγ

Mel-i-d wi d-ikecmen akka
Éawed-iyi-d akken ad sleγ
Wwin-iyi-d cciεa
Γef yedmaren-iw a tt-εellqeγ
Nekk γileγ ddunit tekfa
Ur d-iggwri wi ara ssirmeγ
Nekk γileγ ur d-iqqim kra
Ziγ mazal-iyi ad Ñseγ
Ziγ d kunwi i d-iruàen

L’alchimiste de la parole

Revoilà Aït Menguellet, .après un peu plus de trois ans de silence, avec une nouvelle cassette tant attendue.. Elle contient six œuvres ayant pour titres : ” Acimi” (Pourquoi ?), ” Wi d-iruḥen ” (Qui vient ?), “Tiyita ” (Le coup), “Afennan” (L’artiste), “Lukan ” (Si) et ” Ccna ” (Le chant).

Cet artiste singulier est difficile à situer. Il échappe à tous les critères. Il fait classe à part. C’est une
exception qui a marqué d’une empreinte indélébile la chanson et la poésie algériennes. C’est une référence obligée en ce domaine. Et les muses seraient enchantées de l’avoir à leurs côtés.

Écouter Aït Menquellet, cela fait certes du bien mais très mal aussi car cet alchimiste du verbe et de la parole met chacun de nous en face de ses ambitions, espoirs, faiblesses, forces, vérités et bien sûr ses responsabilités. N’a-t-il pas apporté chaque fois des réponses à des questions que l’on porte en soi et qu’on n’ose même pas se poser ?

Les mots du langage quotidien, pourtant, banals en eux-mêmes, prennent un sens nouveau et semblent chargés de vie. Cette vie qui respire et reflète notre manière d’être qui tend à être oubliée. Et le poète est là et la remet toujours en question sous forme d’équations.

Le vers forcément poétique coule comme une source sans bruits inutiles. Il est tantôt doux, tantôt terrible comme un morceau de silex aux arêtes dures et tranchantes. Mais il est toujours ciselé avec une passion d’artisan qui n’est pas facile à concevoir.

En lui, semble siéger le subconscient de notre mémoire collectives séculaire. On s’y retrouve. On s’y découvre. Chacune de ses œuvres constitue une nouvelle approche, une nouvelle appréciation de l’homme dans toutes ses dimensions.

Ce génie d’exception qui a étonné, étonne et continuera d’étonner sa génération, triomphera certainement des siècles.
” Même si j’aurai peur
La cause on l’enraie
Cerné de toutes parts
Tout ce que je trouve est une arme
Je me défends par tous les moyens
La fuite est exclue
Derrière moi la mer mugit
Devant moi l’ennemi inexorable avance
Tarik ! Je te lance un SOS
Le bateau qui me fera fuir
Vas-y ! Arrive le premier. Brûle-le.”

Ainsi se termine “Tiyita ” (le coup) dont les cinq derniers vers rappellent un fait historique. Tarik
Ibnou Ziyàd après avoir débarqué sur les côtes ibériques avec ses hommes aurait ordonné à ses lieutenants de faire brûler toutes les embarcations sur lesquelles ils ont traversé le Détroit de Gibraltar (Djebel Tarik) pour éviter tout retour et partant toute fuite. Après quoi, dit-on, il réunit tous les soldats auxquels il s’adressa en ces termes : ” Derrière vous, il y a la mer, et devant vous un terrible ennemi… »

Ils sont des millions à le connaître. Des dizaines de milliers à l’écouter. Mais combien sont-ils à le comprendre ?

Ahmed Ounouh

YouTube
Instagram